Nghề làm guốc gỗ – Nét đẹp văn hoá Việt trên từng sản phẩm thủ công

1. Nguồn gốc của nghề làm guốc – từ Bắc vào Nam

Từ những ngày xa xưa, guốc gỗ đã gắn liền với đời sống người Việt như một phần không thể thiếu. Khi dép cao su, giày da chưa phổ biến, guốc là vật dụng thông dụng từ nông thôn đến thành thị, từ người già đến trẻ nhỏ, từ phụ nữ nội trợ đến thiếu nữ dạo chợ. Và ẩn sau đôi guốc ấy là cả một nghề truyền thống lâu đời – nghề làm guốc mộc.

Tại miền Bắc, làng nghề Phú Xuyên – Hà Nội từng nổi danh với những xưởng guốc gỗ lọng tinh xảo. Vào miền Trung, người Huế và Đà Nẵng chuộng guốc lọng có hoa văn nhẹ nhàng, đi cùng áo dài tím mộng mơ. Còn tại miền Nam, guốc bà ba, guốc mộc Bến Tre, Đồng Nai, Vĩnh Long… là biểu tượng một thời của các cô gái miền Tây duyên dáng.

Trải dài đất nước, nghề guốc mộc không chỉ phản ánh khí hậu, địa lý và văn hoá vùng miền, mà còn thể hiện bản sắc dân tộc được lưu giữ qua từng thế hệ thợ thủ công.

2. Văn hoá trong mỗi đôi guốc: tên gọi, kiểu dáng, câu chuyện

Không giống như dép hay giày công nghiệp, mỗi đôi guốc gỗ Việt đều mang một phần câu chuyện riêng:

• Guốc lọng: Hoa văn được khoét thủ công trên bề mặt gỗ – tinh xảo, mềm mại như tranh khắc. Thường dùng trong đám cưới, lễ hội, chụp ảnh áo dài.

• Guốc Nhật (Geta): Cảm hứng từ Nhật Bản nhưng được cải tiến bởi thợ Việt, mang tính ứng dụng cao và tinh thần thiền định.

• Guốc bà ba: Đế dày, quai ngang đơn giản, nhẹ chân – gắn liền hình ảnh mẹ đi chợ, chị đi làm đồng, hay cô gái miền Tây trên chiếc xuồng ba lá.

• Guốc cô dâu: Sơn nhũ, đính hoa – là món quà tượng trưng cho sự duyên dáng, hạnh phúc, “đi guốc vào lòng nhau” đúng nghĩa đen và bóng.

Mỗi đôi guốc là một bản ghi văn hóa sống, phản ánh gu thẩm mỹ, lối sống và cả vai trò phụ nữ trong từng thời kỳ lịch sử.

3. Những người nghệ nhân giấu mình sau sản phẩm

Đằng sau những đôi guốc đẹp đẽ là hình bóng người thợ guốc – nghệ nhân làng mộc. Họ không cần ánh đèn sân khấu, không tên tuổi nổi bật, nhưng chính họ đang góp phần gìn giữ một nét văn hóa thủ công quý giá.

Tại xưởng Gỗ Thiên Phát, có những người thợ đã gắn bó hơn 20 năm, vẫn miệt mài cưa, mài, sơn, lắp quai… Dù thị trường lên xuống, họ chưa từng bỏ nghề – bởi đó là nghiệp, là tự hào, là di sản gia đình để lại.

Sự khéo léo của họ thể hiện ở từng đường cong đế guốc, độ nhẵn của mặt gỗ, cách xử lý chống trượt hay nét vẽ tay tinh tế trên quai da. Một đôi guốc hoàn thiện có thể mất từ vài tiếng đến vài ngày – không phải vì khó, mà vì người thợ muốn làm đúng cái hồn guốc Việt.

Trong thời đại công nghiệp hóa, người trẻ chuộng sneaker, giày bệt, dép tiện lợi… nghề guốc mộc từng đứng bên bờ mai một. Nhiều làng nghề truyền thống đã giải thể, thợ già bỏ nghề, thế hệ trẻ không kế tục.

Thế nhưng chính sự độc bản và bản sắc văn hoá của guốc gỗ lại mở ra cơ hội mới. Thị trường thế giới đang dần quay lại với sản phẩm thủ công, thân thiện môi trường, mang giá trị văn hóa nguyên bản.

Guốc gỗ Việt không chỉ đẹp, mà còn gợi lại ký ức Á Đông, vẻ thanh lịch truyền thống – rất hợp với các cửa hàng souvenir, nhà hàng Nhật – Hàn – Việt, các thương hiệu thời trang cổ điển hoặc boutique thương mại điện tử nước ngoài.

• Mẫu mã: từ cổ điển đến thời trang, từ guốc Nhật đến guốc lọng cách tân.

• Chất liệu: dùng gỗ xoan, gỗ thông, da bò thật, vải thổ cẩm, quai nhựa trong…

• Ứng dụng: không chỉ để đi mà còn để trưng bày, làm quà tặng, vật dụng decor, lookbook thời trang, sản phẩm lưu niệm quốc tế.

Guốc Gỗ Nàng Ơi không bán guốc như món đồ cũ, mà bán một phần câu chuyện – sự tiếp nối văn hoá, bằng cách dễ hiểu, dễ dùng, dễ yêu.